|
Genel bilgi
Günümüzde amfetaminler halen tıbbi amaçlar için kullanılan
ilaçlardır. Bunlar içinde en önemlisi
çocukluk çağında gözlenen dikkat
eksikliği hiperaktivite sendromu,
depresyon ve narkolepsi adı verilen
hastalıklardır. Şişmanlık tedavisinde de
kullanılmakla birlikte, yarar ve
zararları tartışmalıdır.
Dekstroamfetamin, metamfetamin, metilfenidat amfetamin
çeşitleridir. Captagon, ritalin,
dexedrine bu ilaçlardan bazılarıdır.
Amfetaminler ülkemizde uyarıcı, zihin
açıcı olarak bilinmektedir.
Efedrin ve propanolamin de amfetamin türevleri olup, burun
tıkanıklığını gidermede ve iştah
fazlalığını azaltmada kullanılırlar.
Efedrin, efetal, Benzokodin efedrin
içeren ilaçlardır.
Bütün amfetaminler ağız yolu ile alındıklarında hızla emilir ve
çabuk etki gösterirler.
Görünüşü ve kullanış biçimleri
Beyaz, kokusuz, tadı acı, kristalize bir tozdur. Alkol ve suda
kolaylıkla çözülebilir. Metamfetaminler
bir çok formda kullanılmaktadır,
içilebilir; buruna çekilebilir, ağızdan
ya da enjeksiyon yöntemiyle damardan
alınabilir. Hangi yolla alındığına bağlı
olarak da, duygu durumunda değişik
uyarılara neden olurlar.
Bazı kullanıcılar, satın aldıkları maddeyi yemek yemeden ve uyku
uyumadan, her 2-3 saatte bir belli
dozlarda alarak, ara vermeksizin
tüketirler ki bu “run” diye
bilinmektedir. Kronik kullanım, kişide
işitsel ve görsel halüsinasyonlara;
paranoyaya ve şiddet davranışının eşlik
ettiği kontrol dışı öfke durumlarına
neden olmaktadır.
Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri Amfetaminler gibi aktivitenin
artmasına, iştahın azalmasına, genel bir
hoşnutluk duygusuna neden olurlar.
Metamfetaminin etkisi 6 ila 8 saatte
sonlanır. Baştaki “rush” deneyiminden
sonra tipik olarak, bireyleri şiddet
davranışları sergilemeye yönlendiren
yüksek düzeyde heyecan, ajitasyon
durumlarını ortaya çıkartır. İçildikten
ya da damardan enjekte edildikten hemen
sonra kullanıcı “rush” ya da “flash”
olarak adlandırılan ve birkaç dakika
içinde sonlanan haz verici bir deneyim
yaşar. Burundan çekenlerde ya da ağızdan
alınanlarda neşeli olma durumu
yaratırlar. Burundan çekmenin etkisi 3
ila 5 dk, ağızdan alınanınki ise 15 – 20
dk. içinde sonlanır.
Etkiler
Amfetamin alımını takiben şizofreni benzeri psikotik bir tablo
gelişebilir. Amfetamin myokard
enfarktüsüne, beyin damar
hastalıklarına, şiddetli hipertansiyona
ve iskemik kolite (barsakların
oksijensiz kalması) neden olur. Alınan
doz miktarına göre değişen şekilde,
titreme, epileptik nöbet, koma ve ölüme
neden olabilir.
Kısa süreli etkileri
Çok güçlü bir uyarıcı olduğu için çok küçük dozu bile uykusuzluğu
ve fiziksel aktiviteyi arttırır; iştahı
azaltır. Ağızdan ya da burundan çekerek
alındığında; “rush” deneyiminin aksine
uzun bir sürede sonlanan (yarım gün
kadar devam edebilmekte) ve“uçuş”- (the
high) olarak adlandırılan bir duyuma
neden olur. Hem “rush” hem de “uçuş”
duyumlarının; beyindeki dopamin
nörotransmiterlerin çok yüksek
seviyelerde salıverilmelerinin sonucunda
meydana geldiği düşünülmektedir.
Metaanfetaminler zehirli etkilere
sahiptir.
Metamfetamin alımı ile yüksek miktarda dopamin üretilmesinin;
beyindeki sinir merkezleri üzerinde
zehir etkisine yol açtığı
düşünülmektedir. Kalp ve damar dolaşımı
üzerindeki etkileri, hızlı ve düzensiz
kalp artışı, kan basıncının artması
şeklinde görülür, beyindeki küçük kan
damarlarına geri dönüşü olmayan, felç
üretecek oranda zarar verir.
Uzun süreli etkileri
Bağımlılık yaratır ve bu kroniktir;
bırakılır, tekrar kullanılır; kompülsif
bir şekilde maddeyi arama davranışına
neden olur. Madde, beyinde fonksiyonel
ve moleküler değişiklikler oluşturur.
Ayrıca kişinin şiddet içeren davranışlar
sergilemesine, anksiyete, konfüzyon ve
uykusuzluk gibi rahatsızlıklar
yaşamasına neden olur.
Kullanıcılar, bir takım psikotik özellikler de sergileyebilirler:
paranoya, işitsel halüsinasyonlar, duygu
durumu dengesizlikleri ve
saplantılar-kuruntular vb. Ayrıca
enjeksiyon yöntemiyle maddeyi alan
kişilerde HIV ve hepatit B ve C
virüslerinin görülme olasılığı
yüksektir. Araştırmacılar, çok düşük
seviyelerde de olsa, uzun süre
metaanfetamin kullanmış olanların,
beyinlerindeki dopamin hücrelerinin
zarar gördüğünü tespit etmişlerdir.
Kullanım zamanla, dopamin seviyesinin
azalmasına yol açar ve Parkinson
hastalığındaki gibi bir takım ciddi
hareket bozukluklarına neden olur.
Yoksunluk belirtileri
Yoksunluk belirtileri arasında sıkıntı (anxiety), mutsuzluk ve
çöküntü hali, güçsüzlük, hareketsizlik,
kabuslar, fazla uyuma, başağrısı,
terleme, mide ve kas krampları
sayılabilir. Bu belirtiler, amfetamin
kesildikten 2-4 günde en yüksek
düzeyine ulaşır ve yaklaşık bir hafta
sürer.
Entoksikasyon ve sonuçları
Aşırı doz alımı sarsılma ve çırpınmalara yol açabildiği gibi beden
ısısının tehlikeli boyutlara hatta bazen
öldürücü seviyelere kadar yükselmesine
neden olur. Eğer hemen müdahale
edilmezse ölümle sonuçlanabilir.
Kokain ve Metamfetaminin Farkları
Metamfetaminler de
amfetaminler ve kokain gibi stimülan
olarak sınıflandırılır. Bu stimülanların
benzer davranışsal ve psikolojik
etkileri olsa da; temel mekanizmalarında
ve sinir hücreleri seviyesinde nasıl
çalıştıklarına bağlı olarak
farklılaşırlar.
Vücutta neredeyse tamamıyla metabolize edilip çabucak atılan
kokainden farklı olarak, metamfetaminler
daha uzun süre faaliyet gösterirler ve
maddenin büyük bir yüzdesi değişmeden
bedende kalır. Bu, metamfetaminin
beyinde daha uzun süre varolmasıyla yani
uzun süreli stimulan etkisinin ortaya
çıkmasıyla sonuçlanmaktadır.
Farkları özetlersek;
Metamfetamin İnsan yapımı, içmek 8-24 saat arasında sonlanan bir
etki yaratan, %50’si 12saat içinde
bedenden atılan, sınırlı medikal
kullanımı olan bir maddedir.
Kokain; bitkiden elde edilen, 20-30 dk. arasında sonlanan bir etki
yaratan, %50’si 30 dk. içinde bedenden
atılan, bazı cerrahi işlemlerde lokal
anestetik olarak kullanılan bir
maddedir.
Metamfetamin resimleri
Ayrıca bkz
Ice için
tıklayın
|
Amfetamin ve benzerleri